Zaczęło się pod koniec lat 90. ubiegłego stulecia. Stowarzyszenie powstało dzięki staraniom rodziców osób niepełnosprawnych intelektualnie. – Wcześniej przez 15 lat prowadziłam dzienny ośrodek pracy – wspomina Maria Mikuła, obecna prezes „Tęczy”. – Moich podopiecznych zatrudniała wtedy Spółdzielnia Inwalidów. Kiedy spółdzielnia upadła, zatrudnieni w niej niepełnosprawni zostali bez niczego. Przez tyle lat byli aktywni, pracowali, mieli swoje środowisko i grupę wsparcia, a tu zupełnie nagle musieli wrócić do swoich czterech ścian. I dlatego założyliśmy „Tęczę”, żeby oni mogli kontynuować swoją terapię. Potem przyszły do nas panie po dłuższym leczeniu na oddziale psychiatrycznym, które chciały, by ktoś pomógł im zorganizować grupę wsparcia. A jeszcze później postanowiliśmy otoczyć opieką również dzieci.

„Parasol”, „Kropelki”, „Kolory życia”...

Aktualnie „Tęcza” prowadzi cztery placówki. Najstarszą jest Warsztat Terapii Zajęciowej, istniejący od stycznia 2001 r. Dwadzieścia osób z dysfunkcją intelektualną przychodzi tu codziennie i uczy się zaradności życiowej oraz samodzielności. Uczestnicy zdobywają umiejętność radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Terapia ma na celu przygotowanie ich do podjęcia pracy zawodowej.

Zajęcia odbywają się w pięciu pracowniach: gospodarstwa domowego, plastycznej, hafciarsko-krawieckiej, technicznej i komputerowej. Uczestnicy zapisują się w grafiku i każdy z nich przez cały tydzień chodzi na zajęcia do konkretnej pracowni. Oprócz tego mają zapewnioną rehabilitację ruchową, psychoterapię, muzykoterapię, artreterapię, biblioterapię oraz teatroterapię.

Niedługo po WTZ powstał ośrodek wsparcia dla osób leczonych psychiatrycznie i z upośledzeniem umysłowym „Kolory życia”. To placówka pobytu dziennego. Oprócz osób z niepełnosprawnością intelektualną korzystają z niej również ludzi po leczeniu psychiatrycznym, z depresją, zaburzeniami adaptacyjnymi, silnymi nerwicami, psychozami, zaburzeniami psychicznymi w wyniku chorób neurologicznych i z chorobami otępiennymi. Dla tych osób ośrodek jest szansą na wyjście z domu i funkcjonowanie w społeczności (na skutek choroby bardzo często mają bowiem tendencję do zamykania się w czterech ścianach i izolowania). Dzięki zajęciom podnosi się ich samoocena, uczą się wyrażać emocje i panować nad nimi, ćwiczą nawiązywanie kontaktów interpersonalnych.

Pod tym samym adresem (ul. Kościelna 6) mieści się świetlica rehabilitacyjno-terapeutyczna dla dzieci i młodzieży z różnymi dysfunkcjami „Kropelki”. To oferta skierowana do młodych w wieku od 6 do 24 lat, którzy zmagają się z nerwicami, zaburzeniami adaptacyjnymi oraz psychicznymi, ADHD, autyzmem, problemami szkolnymi, które wynikają z choroby, dysleksją i dysgrafią oraz niepełnosprawnością intelektualną i fizyczną. Oprócz różnego rodzaju terapii (artre-, choreo-, muzyko-, biblio- czy przez zabawę) odbywają się tu też zajęcia korekcyjno-kompensacyjne. Różne dysfunkcje utrudniają kontakty z rówieśnikami, obniżają też samoocenę; świetlica pomaga pokonywać te trudności i uczy radzenia sobie z codziennością. Psycholog pracujący w świetlicy opiekuje się nie tylko dziećmi, lecz także spotyka się z ich rodzicami.

W 2008 r. powstał powiatowy ośrodek wsparcia „Parasol”. Jest on otwarty na osoby z niepełnosprawnością intelektualną i zaburzeniami psychicznymi, które mieszkają poza Zieloną Górą, na terenie powiatu zielonogórskiego, często pochodzą z małych miejscowości, w których nie mogą liczyć na taką pomoc. Zajęcia odbywają się w pracowniach: artystycznej, krawiecko-hafciarskiej, komputerowo-medialnej i gospodarstwa domowego. Oprócz tego uczestnicy mają zapewnioną pomoc psychologiczną i pedagogiczną, rehabilitację ruchową oraz pomoc pielęgniarską.

Fundusze – brutalna rzeczywistość

Żeby placówki mogły funkcjonować, potrzebne są pieniądze. „Tęcza” nie jest w stanie samodzielnie wypracować środków, korzysta więc przede wszystkim z dofinansowania PFRON. A pozyskanie tych funduszy wcale nie jest takie łatwe. PFRON wprowadza co jakiś czas różne projekty – jeden taki projekt może trwać np. trzy lata. Placówki „Tęczy” funkcjonują właśnie dzięki tym projektom. – Niestety, coraz trudniej jest napisać wniosek, który ma szansę być przyjęty, bo są coraz wyższe wymagania – wyjaśnia Maria Mikuła. – A teraz jeszcze muszą być pisane w generatorach wniosków, więc trzeba mieć oprócz pomysłu również porządny komputer i odpowiednie oprogramowanie oraz dostęp do internetu. Programy PFRON-owskie działają na zasadzie konkursów, a ponieważ coraz więcej osób ubiega się o dofinansowanie, rośnie konkurencja.

Taki sposób finansowania placówek jest kłopotliwy, bo zapewnia środki tylko na określony czas. Po zakończeniu programu albo trzeba wygrać kolejny konkurs, albo szukać pieniędzy gdzie indziej, bo inaczej placówkę trzeba będzie zamknąć. To bardzo przykra wizja nie tylko dlatego, że np. pieniądze zainwestowane w sprzęt przepadną wraz z nim. Zamknięcie placówki to tragedia przede wszystkim dla osób, które z niej korzystały; dla wielu z nich alternatywą jest tylko dom albo ławka w parku, nie mają możliwości spędzania czasu w inny sposób. „Tęcza” przez kilka miesięcy borykała się z takim problemem – odrzucono wniosek stowarzyszenia i zabrakło pieniędzy dla ośrodka wsparcia. – Po iluś odwołaniach nasz wniosek ostatecznie został przyjęty. Ale przez te kilka miesięcy udało nam się utrzymać ośrodek tylko dzięki pracy wolontariuszy – mówi Maria Mikuła.

Gdyby nie te zawirowania

Oprócz codziennych zajęć w ośrodkach „Tęcza” organizuje swoim podopiecznym różne wyjazdy – na zawody sportowe, przeglądy muzyczne i teatralne, a także zwykłe wycieczki. W różnych miejscach odbywają się też praktyki zawodowe – w końcu WTZ docelowo przygotowuje do podjęcia pracy. A jednak nie wszystko wygląda tak kolorowo. Dobra wola i zaangażowanie stowarzyszenia i jego podopiecznych nie zawsze, niestety, wystarczą. Jakiś czas temu np. powstał pomysł, by stworzyć mieszkania chronione dla osób z dysfunkcją intelektualną po to, żeby otoczyć je kompleksową opieką w przypadku np. śmierci ich rodziców. – W tej chwili jednak nie możemy sobie na to pozwolić. Za dużo mamy pracy z już istniejącymi placówkami – tłumaczy Maria Mikuła. – A pewne posunięcia władz dodatkowo utrudniają nam zadania. Kiedy otworzyliśmy „Parasol”, dostaliśmy środki na lokal, który wyremontowaliśmy, wyposażyliśmy i przygotowaliśmy do pracy. I nagle po półtora roku funkcjonowania weszło w życie rozporządzenie nakładające standardy lokalowe na tego typu ośrodki. Żeby ośrodek mógł dalej działać, musieliśmy znaleźć na niego inne miejsce i dostosować lokal już za własne pieniądze. I tego typu zawirowania nie są jednorazowe, co jakiś czas stajemy wobec sytuacji, która burzy nasze plany.

Prawdą jest, że nie wystarczy pięknie mówić o integracji z niepełnosprawnymi. Nie wystarczy też naobiecywać. Trzeba również wziąć odpowiedzialność za swoje słowa. Żeby nie kończyło się tak, jak w przypadku jednego z programów. – Polegało to na tym, że trenerzy pracy wyszukiwali osobom niepełnosprawnym miejsce zatrudnienia, rozmawiali z szefostwem, przygotowywali współpracowników. I kilka osób z naszego WTZ rzeczywiście dostało pracę – opowiada p. Maria. – Ale w pewnym momencie program zakończono, zwolniono trenerów i skończyła się praca naszych niepełnosprawnych. I co dalej? W ich miejsce na WTZ przyszli już przecież inni. Gdyby nie nasz ośrodek wsparcia, te osoby musiałyby wrócić do domu. I lata rehabilitacji poszłyby na marne. A pracodawca nie będzie chciał w przyszłości zatrudnić niepełnosprawnego, bo już się na tym przejechał i powie, że to niepoważne.

Póki co „Tęcza” działa i ma się nieźle, nie tylko dzięki pozytywnie przyjętym wnioskom, ale również dzięki ludziom o dobrych sercach. Miejmy nadzieję, że nie zabraknie zwłaszcza tych ostatnich.