Reklama

Wielkanoc

Malowana tradycja, czyli jajko po polsku

Niedziela kielecka 13/2013, str. 3

[ TEMATY ]

Wielki Tydzień

T. D.

Gospodynie świętokrzyskie podtrzymują tradycję zdobienia jajek

Gospodynie świętokrzyskie podtrzymują tradycję zdobienia jajek

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Jajko to obok baranka nieodzowny atrybut świąt Wielkanocnych i koszyka z pokarmami niesionego do kościoła w Wielką Sobotę. Choć wielu twierdzi, że sztuka własnoręcznego malowania jaj odchodzi do lamusa, zaprzeczają temu akcje popularyzowania starych technik - warsztaty zdobienia jajek, folklorystyczne kiermasze świąteczne, pokazy rękodzieła. Trudniej zrobić pisankę samemu niż zakupić plastykową jej imitację, ale przyjemność posiadania takiej ozdoby-symbolu - jest ogromna.

„Jajo symbolizuje chaos, zarodek, wszechświat, Słońce, Ziemię, siłę życiową, płodność, odrodzenie. (...) W starożytności jajko było przedmiotem kultu religijnego (...)” - pisze Jan Uryga w „Rok Polski w życiu, tradycji i obyczajach ludu” (Włocławek, 2003).

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Tradycja święcenia jaj zrodziła się w średniowiecznych klasztorach, zaś zwyczaj ich zdobienia ma korzenie w starożytnym Egipcie i Chinach, wzmiankują o tym Pliniusz i Owidiusz. Najstarsze ślady polskich pisanek, datowane na X wiek, odkryto w wykopaliskach w Opolu.

Nazwy jajek wielkanocnych zależały niegdyś od sposobu, w jaki zostały wykonane. Jeśli na jednolitym tle został wyskrobany deseń - jajko zwało się rysowanką lub skrobanką. Pisankami nazywano jajka malowane na jeden kolor lub kilka, białym wzorem. Za pomocą kostki pokrywano je pszczelim woskiem, a potem gotowano w barwnikach.

Na kolor żółty barwiono jaja w łupinach cebuli, jasnożółty uzyskiwano z kory młodej, niedojrzałej jabłoni, z dodatkiem np. suszonych kwiatów polnych jaskrów. Na zielono jaja barwił wywar z żyta ozimego, widłaka lub liści pokrzywy... Na czerwono (w różnych odcieniach) farbowano jajka w łupinach cebuli, korze dębowej, szyszkach olchowych, owocach czarnego bzu lub suszonych jagód. Kolor czarny nadawały jajkom kora olchy i młode liście klonu czarnego. Do barwienia jajek używano także kawy i cynamonu. Ugotowane i pięknie wybarwione jaja były po ostygnięciu nacierane smalcem - dla połysku.

Reklama

Barwy pisanek pojmowano symbolicznie. Choć kolor fioletowy lub niebieski oznaczał wielkopostną żałobę, to ubarwione tak jaja miały symbolizować jej koniec. Barwy żółte, zielone i różowe oznaczały radość ze Zmartwychwstania, a czerwone symbolizowały Krew Chrystusa przelaną za nasze grzechy. Ornament nie powstał nagle - kształtował się przez stulecia. Cały ogromny dział etnografii poświęcony jest badaniom tej przebogatej dziedziny polskiego folkloru.

Wiara w pozytywną siłę jajek legła u źródeł zwyczaju wykorzystującego je jako kamienie węgielne przy zakładaniu miast i wielkich budowli, np. kościoła Mariackiego. Jajo figuruje również w wielu obrzędach związanych z pracami rolniczymi, szczególnie wykonywanymi wiosną.

Wokół znaczenia wielkanocnych jaj narosło wiele legend, osadzonych w wątkach ewangelicznych. Pierwsze pisanki miała ofiarować Piłatowi Matka Boska, aby zlitował się nad Jej Synem, z kropel krwi Chrystusa na Golgocie powstały kraszanki, a łzy stojącej pod krzyżem Matki Bolesnej zamieniały się w pisanki... Tyle legendy, ale bez kolorowych jaj na wielkanocnym stole - ani rusz.

2013-03-28 12:00

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Rzecznik Watykanu: wszystkie celebracje Wielkiego Tygodnia się odbędą

[ TEMATY ]

Watykan

Wielki Tydzień

pixabay.com

Jeśli chodzi o liturgiczne obchody Wielkiego Tygodnia, mogę sprecyzować, że wszystkie zostały potwierdzone. Obecnie badane są metody ich realizacji i uczestnictwa, które uwzględniałby środki bezpieczeństwa wprowadzone w celu uniknięcia rozprzestrzeniania się koronawirusa – stwierdził odpowiadając na pytania dziennikarzy rzecznik Stolicy Apostolskiej, Matteo Bruni.

Rzecznik Watykanu dodał, że zasady papieskich celebracji zostaną przekazane do wiadomości, gdy tylko zostaną określone, w zależności od ewolucji sytuacji epidemiologicznej.

CZYTAJ DALEJ

Majowe drogi do nieba

2024-04-26 13:42

Niedziela Ogólnopolska 18/2024, str. 3

[ TEMATY ]

Margita Kotas

Bożena Sztajner

Ważne, by nie zostawiać drogi do świętości na ostatni etap życia, ale nauczyć się mówić Bogu „tak”, kiedy żyjemy na pełnych obrotach.

Starsi panowie, starsi panowie, starsi panowie dwaj! Już szron na głowie, już nie to zdrowie, a w sercu – ciągle maj!”. Wyjątkowo karkołomnie fragmentem piosenki Kabaretu Starszych Panów rozpoczynam ten wstępniak. Karkołomnie, bo zdawać się może, że ten żartobliwy kuplecik nijak się ma do poważnych tematów, które w zdecydowanej większości podejmujemy na łamach Niedzieli. W większości, bo porcją „fioletowego humoru” obdarza nas w felietonie bp Andrzej Przybylski (s. 23). Konsekwentnie zatem w ten karkołomny sposób będę ten fragment piosenki kleić z bieżącym numerem, a w nim wszystko się w jakiś misterny sposób „samo” ze sobą klei.

CZYTAJ DALEJ

#PodcastUmajony: Bez przesady

2024-04-30 21:13

[ TEMATY ]

Ks. Tomasz Podlewski

#PodcastUmajony

Mat.prasowy

Po co Jezus dał nam Maryję? Jak budować z Nią relację? Czy da się przesadzić w miłości do Matki Bożej? Tymi i innymi przemyśleniami dzieli się w swoim podcaście ks. Tomasz Podlewski. Zapraszamy do wysłuchania pierwszego odcinka "Podcastu umajonego".

CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję