historia tego, jak Polska odzyskała w 1918 r. niepodległość, jest fascynująca, ale wciąż nie do końca znana. Tadeusz A. Kisielewski w książce „Piłsudski, Dmowski i niepodległość” z podtytułem „Osobno, ale razem” w popularny, prosty sposób, odwołując się do ojców niepodległości, pokazuje, jak to się stało i że stało się dlatego, iż odpowiednie warunki i okoliczności sprzyjały odważnym i mądrym ludziom. W tej historii pojawia się na wstępie także Adam Mickiewicz (wszyscyśmy z niego!), który – choć poeta romantyczny – rozumował chłodno i wiedział, że warunkiem odzyskania niepodległości jest konflikt między zaborcami, ten zaś musi przekształcić się w wojnę. Stąd marzenie poety o wojnie powszechnej za wolność ludów, które spełniło się po latach.

Ale Kisielewski zaczyna od tego, że co prawda straciliśmy niepodległość na 123 lata, lecz zapomnieliśmy o tym, iż suwerenność straciliśmy znacznie wcześniej – nie mieliśmy jej przez 210 lat. Od 1704 r., gdy w czasie wojny północnej zawarliśmy z Rosją sojuszniczy traktat narewski, pozwalający jej wojskom stacjonować i buszować w całej Rzeczypospolitej. I choć wojna północna zakończyła się w 1721 r., Rosja wciąż traktowała Rzeczpospolitą tak, jakby traktat narewski nadal obowiązywał. Wszak Rosji dasz palec, a weźmie całą rękę. Polska była więc pod rosyjskim protektoratem. Podobnie było, gdy na mapach istniał PRL. Skoro nie mieliśmy suwerennego państwa nie przez 123 lata, a przez 214 lat, to tym bardziej – pisze Kisielewski – zasługuje na przypomnienie jego odzyskanie.