Reklama

Niedziela Sandomierska

Sąsiedzi od wieków

Od kilku lat w Tarnobrzegu z początkiem października organizowany jest Marsz Pamięci, ku czci tarnobrzeskich Żydów, wypędzonych przez Niemców w 1939 r. w kierunku sowieckiej strefy okupacyjnej.

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

historia tarnobrzeskich Żydów sięga końca XVI wieku. Jak podają źródła, należeli oni wtedy do gminy żydowskiej w Dzikowie – obecnej dzielnicy miasta.

Na początku kolejnego wieku społeczność żydowska liczyła 233 osoby. Należało do nich 45 domów, mieli bożnicę oraz kirkut (cmentarz). Przez lata społeczność rozrastała się i aktywnie uczestniczyła w życiu miasta. W roku 1900 w gminie mieszkało już 3090 Żydów, natomiast w samym Tarnobrzegu 2535. Już wtedy w mieście funkcjonował m.in. dom opieki dla ubogich Żydów. W kolejnych latach odsetek mieszkających wyznawców judaizmu w Tarnobrzegu malał ze względu na emigrację zarobkową do krajów Europy Zachodniej i Stanów Zjednoczonych. W 1912 r. wynosił on w mieście 76 proc., a już w 1921 r. spadł do 67 proc. Należy zaznaczyć, że miasto było prężnym ośrodkiem żydowskim. Poza synagogą i cmentarzem w mieście działała szkoła hebrajska. Natomiast w okresie międzywojennym mieścił się oddział Centralnego Związku Rzemieślników Żydów. Działało Stowarzyszenie Kupców oraz Bank Ludowy z 327 udziałowcami w 1932 r.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Trudny czas

W dniu wybuchu II wojny światowej Tarnobrzeg był miastem powiatowym, w którym mieszkało 7 tys. mieszkańców, w tym ponad 3 tys. Żydów. Po wkroczeniu Niemców do miasta już od 13 września zaczęto masowe prześladowania oraz grabież majątków żydowskich. Jak wspominali pamiętający tamte czasy mieszkańcy: „Niezrozumiałe to było dla nas, jak można jednym rozkazem pozbawić kilka tysięcy ludzi wszystkiego, co stanowiło ich własność – dorobek całego życia. Wśród tej olbrzymiej kolumny wypędzonych za San znajdowali się nasi profesorowie gimnazjalni. Ale to, co było dla nas niezrozumiałe wówczas, stawało się niestety jasne dziś”.

Od 2 października Niemcy zaczęli wysiedlać ludność żydowską do Mielca i Sandomierza. Dużą część wypędzili w stronę sowieckiej strefy okupacyjnej. Jedna z mieszkanek, Wiktoria Lang w relacji zamieszczonej w Zeszytach Historycznych tak opisuje wygnanie Żydów z Tarnobrzega:

Reklama

„ (…) na froncie szli lekarze, nauczyciele. Zobaczyłam prof. Nussbauma. Był wysoki, postawny, w rękach miał walizki, a na ramionach zawiązany jakiś tobół. I tak na ogół wszyscy wyglądali. I tak szli. I w momencie jak zobaczyłam moich profesorów – doktora Rudnera, który nas leczył, był naszym lekarzem szkolnym – no to człowiek nie mógł na to patrzeć. Łzy się same rzuciły i nie można było patrzeć. Bo to był szok straszny. Przecież to byli ludzie, których myśmy szanowali. Myśmy z nimi żyli razem”.

Wygnani żydowscy obywatele mieli przekraczać rzekę San w okolicach Radomyśla lub Sieniawy. Niejednokrotnie niemieccy żandarmi, którzy przewozili łódkami wysiedleńców na drugą stronę Sanu kazali im wyskakiwać do wody. Wielu utonęło. Nawet jeśli jakieś rodziny wróciły do Tarnobrzega, zostały rozstrzelane w 1942 r.

Miejsca obecności

Mieszkańcy wyznania mojżeszowego przez wieki wpisali się w historię miasta, stąd pomysł, aby szczególne miejsca ich obecności i działalności zachować w pamięci dla przyszłych pokoleń. Pierwszym miejscem i najlepiej zachowanym świadkiem obecności Żydów w Tarnobrzegu jest nowy cmentarz z ohelem (żydowskim grobowcem) mieszczący się przy zbiegu ulic Sienkiewicza i Dąbrowskiej. Od cmentarza szlak wiedzie ulicą Sienkiewicza przez plac Bartosza Głowackiego, będącego od wieków rynkiem miejskim.

– Rynek jest jednym z ważniejszych punktów szlaku, tutaj bowiem zachowało się wiele materialnych śladów obecności społeczności żydowskiej. Większość starych kamieniczek należała przed wojną do Żydów. Tutaj mieli swoje sklepy, zakłady rzemieślnicze, tutaj koncentrowało się życie miasta, tutaj także stał charakterystyczny okrągły budynek, w którym mieściła się słynna księgarnia ze składem materiałów szkolnych i biurowych, prowadzona przez Herscha Engelberga – mówi dr hab. Tadeusz Zych, historyk, dyrektor Muzeum Historycznego Miasta Tarnobrzega.

Reklama

Społeczność żydowska bardzo mocno wpisała się w dzieje Tarnobrzega i przywrócenie pamięci o niej jest naszym obowiązkiem.

Podziel się cytatem

Następnym punktem na szklaku pamięci jest dawna synagoga, która po wkroczeniu Niemców została zamieniona na siedzibę zakładu budowlanego Bermann, a obecnie jest siedzibą biblioteki. Nie można zapomnieć o miejscu starego żydowskiego cmentarza, który również został zniszczony przez Niemców w 1942 r., a rozkruszone macewy posłużyły jako tłuczeń pod budowę drogi wiodącej przez Ocice do Rzeszowa. Na szlaku pamięci znajdują się również budynki, w których kiedyś były dawne jatki, mykwa oraz szkoła żydowska. Nie mogło również zabraknąć miejsc, gdzie wykształceni Żydzi służyli społeczności lokalnej pełniąc funkcję prawników, lekarzy czy nauczycieli. – Nie można pominąć takich osób, jak chociażby najlepszy profesor matematyki Józef Nussbaum oraz lekarze Otto Loewe i dr Olga Lilien, która pojawiła się w Mokrzyszowie w czasie wojny i dzięki heroicznej postawie polskiego społeczeństwa ocalała z Holokaustu – opowiada Tadeusz Zych.

Ostatnim punktem na szlaku pamięci jest miejsce straceń, gdzie od października 1939 do 1942 r. Niemcy mordowali tarnobrzeskich Żydów – chodzi o Skalną Górę.

Jak mówi Tadeusz Zych: – Społeczność żydowska bardzo mocno wpisała się w dzieje Tarnobrzega i przywrócenie pamięci o niej jest naszym obowiązkiem.

Dzień Pamięci

W piątek 2 października odbył się w Tarnobrzegu Marsz Pamięci. Mieszkańcy Tarnobrzega zebrali się na żydowskim cmentarzu trzymając w rekach lampiony. Trasa prowadziła spod ohelu przed budynek dawnej synagogi, w której mieści się dziś Miejska Biblioteka Publiczna. Następnie uczestnicy uroczystości udali się do Tarnobrzeskiego Domu Kultury, gdzie odbył się wykład pt. Zamordowana pamięć – tarnobrzescy Żydzi wygłoszony przez Tadeusza Zycha, dyrektora Muzeum Historycznego Miasta Tarnobrzega. Zebrani mogli wysłuchać również wypowiedzi świadków dramatycznych wydarzeń z 1939 r. Na zakończenie spotkania miała miejsce Podróż muzyczna do żydowskiego świata przygotowana przez Annę Pintal i Studio Piosenki TDK.

2020-10-07 12:40

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Cisi bohaterowie

Niedziela sandomierska 12/2022, str. IV

[ TEMATY ]

harcerze

Tarnobrzeg

pomoc dla Ukrainy

Archiwum prywatne

Daria i Aleksander z tarnobrzeskiej drużyny harcerskiej

Daria i Aleksander z tarnobrzeskiej drużyny harcerskiej

Tarnobrzescy harcerze ponad dwie doby pomagali uciekającym przed wojną Ukraińcom na granicy w Medyce i dworcu kolejowym w Przemyślu.

Druhowie jechali z pomocą na wschodnią granicę do zupełnie innego miejsca, ale w trakcie drogi okazało się, że pilnie potrzebna jest pomoc w Medyce i na dworcu w Przemyślu. Piętnastoosobowa grupa tarnobrzeskich harcerzy powróciła ze służby w piątek, mimo że minęło kilka dni wciąż przed oczami mają widok lęku, zagubienia, nieobecności, bólu, rozpaczy malujących się na twarzach uchodźców. – To była najważniejsza lekcja życia jaką dotychczas otrzymałem. Przewartościowała priorytety. Uświadomiłem sobie, że ta wojna nie toczy się gdzieś tam daleko, ale jest tuż obok, a ludzie tacy jak my są zmuszeni do walki albo do ucieczki. Jest to coś strasznego. Poza tym ta wojna dotyka również nas i pozwala docenić rzeczy, sprawy, których nie dostrzegałem, uznając je za oczywistość – mówi 15-letni Aleksander, zastępowy VI Tarnobrzeskiej Drużyny Harcerskiej „Tibi et Igni” . Drużynowa Daria prośbę o pomoc znalazła na stronie hufca z Przemyśla. Zebrała piętnastoosobową grupę koleżanek i kolegów i wyruszyli busem w kierunku Przemyśla. Po przyjeździe druhowie zostali skierowani do bezpośredniej pomocy uchodźcom wojennym. Pomagali wysiadającym z pociągów na przemyskim dworcu w dotarciu do miejsc, gdzie mogliby odpocząć, odprowadzali do autokarów, busów, którymi udawali się w dalszą podróż do swoich docelowych miejsc, przygotowywali posiłki, opatrywali rany, odmrożenia wspierając ratowników w pomocy przedmedycznej, a także obsługiwali magazyny z darami. Nieśli pomoc wszystkim osobom, które przebywały w momencie wybuchu wojny na terenie Ukrainy, a teraz chciały powrócić do swoich bezpiecznych domów, rozsianych w różnych częściach świata. – Kiedy po sześciu nocnych godzinach pracy w magazynie, zostałam skierowana na dworzec, ogarnęło mnie początkowo przerażenie ilością ludzi przeróżnych nacji. W pierwszym odruchu chciałam uciec, ale zostałam i dzisiaj jestem z siebie dumna, że odważyłam się, mogłam pomóc zwłaszcza pewnej mamie z piątką małych dzieci, która była u kresu sił. Nie miała nic, za każdą najdrobniejszą rzecz dziękowała mi ze łzami w oczach – mówi Daria, drużynowa VI Tarnobrzeskiej Drużyny Wędrowniczej „Albi Lupi” i dodaje: – Zupełnie inaczej teraz patrzę na wiele spraw. Uzmysłowiłam sobie, że to, co posiadamy, możemy w jednej chwili stracić przez jednego złego człowieka. Kiedy dzisiaj w szkole koleżanki i koledzy opowiadali, że niestety dostali tylko 4 z jakiegoś przedmiotu, wydało mi się to tak mało istotne.

CZYTAJ DALEJ

Sercanie: niepokoją nas doniesienia o sposobie prowadzenia postępowania w sprawie ks. Michała O.

2024-03-28 19:21

Red.

Niepokoją nas doniesienia płynące od pełnomocnika ks. Michała, mecenasa Krzysztofa Wąsowskiego, dotyczące sposobu prowadzenia postępowania - piszą księża sercanie w opublikowanym dziś komunikacie. To reakcja zgromadzenia na działania prokuratury związku z postępowaniem w sprawie Funduszu Sprawiedliwości. Dementują pogłoski, jakoby ich współbrata zatrzymano w niejasnych okolicznościach w hotelu. Wzywają do modlitwy za wszystkich, których dotknęła ta sytuacja.

Publikujemy treść komunikatu:

CZYTAJ DALEJ

Ojciec Pio tajemnice Męki Pańskiej nie tylko kontemplował, ale jej ślady nosił na ciele

2024-03-28 23:15

[ TEMATY ]

Droga Krzyżowa

św. o. Pio

Wydawnictwo Serafin

O. Pio

O. Pio

Mistycy wynagrodzenia za grzechy są powołani do wzięcia w milczeniu grzechów i cierpienia świata na siebie, w zjednoczeniu z Jezusem z Getsemani. Rzeczywiście, Ojciec Pio tajemnice Męki Pańskiej nie tylko kontemplował i boleśnie przeżywał, ale jej ślady nosił na własnym ciele, aby w zjednoczeniu ze swoim Boskim Mistrzem współdziałać w wynagradzaniu za ludzkie grzechy. Jako czciciel Męki Pańskiej chciał, aby i inni korzystali z jego dobrodziejstwa.

„Misterium miłości. Droga krzyżowa z Ojcem Pio” to rozważania drogi krzyżowej, które proponuje nam br. Błażej Strzechmiński OFMCap - znawca życia i duchowości Ojca Pio. Rozważania każdej ze stacji przeplatane są z fragmentami pism Stygmatyka. Książka wydana jest w niewielkiej, poręcznej formie i zawiera także miejsce na własne notatki, co doskonale nadaje się do osobistej kontemplacji Drogi krzyżowej.

CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję