Był samotny z tym swoim zdumieniem
pośród istot, które się nie zdumiewały -
wystarczyło im istnieć i przemijać.
Człowiek przemijał wraz z nimi
na fali zdumień.
Zdumiewając się, wciąż się wyłaniał
z tej fali, która go unosiła,
jakby mówiąc wszystkiemu wokoło:
„zatrzymaj się! - masz we mnie przystań”
„we mnie jest miejsce spotkania
z Przedwiecznym Słowem” -
„zatrzymaj się, to przemijanie ma sens”
„ma sens... ma sens... ma sens!”
Jan Paweł II, „Tryptyk rzymski”
Paweł Piwowarczyk: - Jan Paweł II powiedział podobno, że gdyby nie został papieżem, nikt nie czytałby jego poezji...
Ks. prof. Jan Machniak: - Poezje Karola Wojtyły stały się faktycznie sławne wtedy, gdy Kardynał z Krakowa został wybrany papieżem. Trzeba jednak pamiętać, że Karol Wojtyła już w Wadowicach recytował utwory klasyków, ale też własne wiersze. Potem w Krakowie należał do koła polonistów na Uniwersytecie Jagiellońskim - tam również prezentował swoje wiersze, które później zostały zebrane w zbiorze „Ballady beskidzkie”. Utwory Jana Pawła II są trudne w odbiorze, ale zostały zauważone jeszcze przed jego wyborem na Stolicę Piotrową. Już w latach 50. były publikowane w „Tygodniku Powszechnym” oraz w „Znaku”. Wiadomo, że pisma te dbały o wysoki poziom utworów tam zamieszczanych - można więc powiedzieć, że zostały już wcześniej wysoko ocenione.
- Jaką rolę pełniła poezja w poszczególnych etapach życia Karola Wojtyły?
Pomóż w rozwoju naszego portalu
- Poezja pozwalała Karolowi Wojtyle wypowiedzieć to, co myślał i czuł w swoim sercu. W czasie wojny pisał „Psałterz słowiański”. W tych utworach widać wrażliwość na świat. Poezja pomagała mu w przeżywaniu tamtych chwil. Zadawał sobie pytania: kim jest człowiek, jaka jest jego relacja do Boga, czym jest modlitwa, co to znaczy wielbić Boga? Z drugiej strony interesował się też rzeczywistością świata: co to jest duch słowiański? Polak - kim jest? Jaka jest jego świadomość? Poezja była obecna przez cały czas w życiu Karola Wojtyły - przez lata młodzieńcze, doświadczenia wojny, a potem w kapłaństwie, w posłudze biskupiej, aż przez pontyfikat i ostatnie lata, gdy w poezji wyrażał swoją gotowość na przejście do domu Ojca.
- Jakie problemy w swojej poezji poruszał Papież?
- W młodzieńczych poezjach Karol Wojtyła rozliczał się z przeszłością. Nie mogło więc zabraknąć wiersza o matce. W utworze „Nad Twoją białą mogiłą” dochodzi do wniosku, że matka jest obecna w jego życiu, w świadomości. Karol Wojtyła w swojej poezji mówi również o przyjaźni oraz o tym, czym jest miłość. W jego poezji obecna jest też praca. W poemacie pt. „Kamieniołom” zastanawia się, czym ona jest, i odpowiada: przetwarzaniem świata, szansą spotkania z drugim człowiekiem. W tym poemacie mówi też o przyjaźni z ludźmi, twardej i szarej pracy; mówi o solidarności, jaką okazują sobie robotnicy. Obecny jest też temat śmierci, kiedy ginie towarzysz pracy przygnieciony kamieniem. Poeta zastanawia się nad tym, czym jest śmierć; jaki jest udział ludzi, którzy są świadkami tajemnicy umierania. Jako biskup pisze o przeżyciach z wizytacji - o swoich rozmowach z ludźmi, gdy udziela sakramentów. Poeta jest tu już innym człowiekiem - to już nie student czy robotnik, to biskup świadomy, że jest pasterzem.
W „Tryptyku rzymskim” odżywają wszystkie tematy, które pojawiały się wcześniej, ale są widziane w innym świetle. Patrzy Piotr naszych czasów - człowiek, który obejmuje cały świat - widzi problemy młodych, bezrobocie, wyzysk i ucisk między ludźmi. W „Tryptyku” widać też perspektywę życia kogoś, kto ma świadomość, że będzie musiał stanąć przed Bogiem. Jan Paweł II zadaje sobie pytanie, kim on jest w Kościele jako Piotr? Jak daje świadectwo i z czym stanie przed Bogiem?
Poezja Karola Wojtyły jest bardzo bliska życia. Jest przetwarzaniem osobistych przeżyć na język inny niż język filozofii. Jest to język bardziej bezpośredni i autentyczny.
Reklama
- Ważne są również tematy poruszane w dramatach Karola Wojtyły...
- Znamy pięć dramatów Karola Wojtyły. Można je podzielić na części. Te z czasów wojny - „Jeremiasz” i „Hiob” mówią o cierpieniu, niesprawiedliwości i wolności. Autor wyrażał w nich swój stosunek do tamtego czasu, do niesprawiedliwego cierpienia Polaków. W „Bracie naszego Boga” polemizuje m.in. z marksizmem, który zachęcał ludzi do rewolucji. Pokazuje inną drogę wyzwalania człowieka z nieszczęścia. Kolejne dwa dramaty pochodzą z czasu biskupiego - „Przed sklepem jubilera” i „Promieniowanie ojcostwa”. W pierwszym z nich Karol Wojtyła porusza problem miłości i wierności małżeńskiej. W „Promieniowaniu ojcostwa” wyraża prawdę, czym jest ojcostwo - to nie tylko bycie ojcem w znaczeniu biologicznym. Ojcostwo jest stawaniem się ojcem, braniem odpowiedzialności za dziecko i świadoma współpraca z Bogiem przy dawaniu życia.
- Czy poezja może dzisiaj oddziaływać na ludzi?
- Poezja pomaga odkrywać człowiekowi, kim jest. Otwiera go na rzeczywistość nadprzyrodzoną. Karol Wojtyła miał świadomość, że ten nurt poezji dzisiaj jest mniej popularny, jednak świadomie taką poezję tworzył - poezję ideową, zaangażowaną, wyrażającą ducha człowieka poszukującego. Dla Karola Wojtyły poeta to ktoś, kto jest bliski kapłanowi. Poeta odkrywa świat ducha, a duch to przecież Bóg. Kapłan prowadzi do Boga osobowego. Karol Wojtyła był księdzem i jednocześnie poetą.
