Z wielką radością przeżywamy 22. Międzynarodowy Festiwal Muzyki Sakralnej „Gaude Mater”. Wyrażam wdzięczność, że od samego początku miejscem tego Festiwalu jest Częstochowa - duchowa stolica Polski, ze swym Jasnogórskim Sanktuarium i kultem Bogarodzicy. Wraz z pielgrzymami «spotykają się» tutaj nie tylko wiara i pobożność, czy nawet ciekawość zwiedzania, ale także architektura i kultura ukryta w muzyce sakralnej” - napisał abp Wacław Depo, metropolita częstochowski, jeden z patronów Festiwalu, w słowie do jego organizatorów i odbiorców.

Dobro narodowe

Festiwal odbywający się dorocznie w dniach 1-6 maja jest doskonałą wizytówką nie tylko Częstochowy, ale i polskiej muzyki i kultury w świecie. Częstochowa istotnie może chlubić się swoim Festiwalem, którego sława z roku na rok zatacza coraz szersze kręgi nie tylko w Polsce, ale także w Europie i na świecie. Dowodem na to są nie tylko rosnące rzesze festiwalowych melomanów, ale i świadcząca o wielkiej randze Festiwalu obecność na nim światowych gwiazd, które chętnie odpowiadają na zaproszenie organizatorów imprezy, kompozytorzy piszący na zamówienie „Gaude Mater”, jak też wręcz zabieganie wielu twórców o to, by prapremiera ich utworów miała miejsce podczas Festiwalu. Godna podkreślenia jest również współpraca Festiwalu ze znakomitymi europejskimi chórami, m.in. z Wielkiej Brytanii i Litwy, dzięki którym utwory prezentowane na „Gaude Mater” są także wykonywane w innych miejscach Europy. Tylko w ubiegłym roku, w ramach programu „Polska Prezydencja 2011”, festiwalowe prezentacje zabrzmiały w: Moskwie, Paryżu, Kijowie i Londynie. Choćby w świetle tych faktów Festiwal „Gaude Mater” traktować należy jak dobro narodowe. Nie dziwią zatem życzenia Metropolity Częstochowskiego, by Festiwal rozwijał się i przygotowywał kolejne edycje, i by nie brakowało mu życzliwych ludzi, „zarówno wśród Władz naszego miasta, jak i wśród sponsorów i współorganizatorów”.

Wspólne starania

Rosnąca sława Festiwalu jest z pewnością zasługą jego głównego organizatora - częstochowskiego Ośrodka Promocji Kultury „Gaude Mater” z dyrektor Małgorzatą Zuzanną Nowak - wspomaganego przez: Kurię Metropolitalną w Częstochowie, Zakon Ojców Paulinów na Jasnej Górze, Stowarzyszenie „Kapela Jasnogórska”, Stowarzyszenie „Musica Sacra”, Stowarzyszenie Przyjaciół „Gaude Mater”, Filharmonię Częstochowską oraz Muzeum Częstochowskie. Niebagatelny udział w sukcesie ma również festiwalowa Rada Artystyczno-Programowa, w skład której wchodzą wybitni polscy kompozytorzy i muzykolodzy, a wśród nich mieszkańcy naszej diecezji, częstochowianie i osoby zawodowo związane z naszym miastem, m.in.: ks. prof. Kazimierz Szymonik, muzykolog i dyrygent, wykładowca Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina oraz Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Paweł Łukaszewski, kompozytor, prezes Stowarzyszenia „Musica Sacra” oraz wykładowca UMFC w Warszawie, o. Nikodem Kilnar OSPPE z Jasnej Góry, krajowy duszpasterz muzyków kościelnych czy Adam Klocek, dyrektor artystyczny Filharmonii Częstochowskiej. Jak podkreśla dyrektor Małgorzata Z. Nowak, Festiwal rozwija się tak doskonale właśnie dzięki dobrej współpracy Miasta Częstochowy, Kurii Metropolitalnej oraz Klasztoru Jasnogórskiego. Dyrektor Festiwalu jest także niezwykle wdzięczna za życzliwość, jaką od lat okazują gospodarze i proboszczowie świątyń, w których tradycyjnie odbywają się koncerty. Miejscami festiwalowych prezentacji są bowiem co roku przede wszystkim częstochowskie kościoły. Ich wnętrza udostępniane są nieodpłatnie i to już na etapie prób, co wiąże się nie tylko z poniesieniem kosztów, choćby oświetlenia, ale też z trudem logistyki, by Msze św. i nabożeństwa odbywały się bezkolizyjnie z imprezami festiwalowymi. Wielki ukłon od organizatorów należy się choćby w tegorocznej edycji Festiwalu gospodarzom: kościoła Najświętszego Imienia Maryi, kościoła św. Jakuba, kościoła seminaryjnego i Klasztoru Jasnogórskiego. Ojcowie Paulini wzięli na siebie m.in. niebagatelny koszt wybudowania ogromnej sceny na błoniach jasnogórskich, koniecznej dla pomieszczenia 600 chórzystów, którzy wystąpili podczas inauguracji liturgicznej Festiwalu w dniu 3 maja.

Festiwalowy ekumenizm

- Przesłanie, które niesie Festiwal za pomocą pięknej muzyki, przekracza walory artystyczne - mówił na kwietniowej konferencji prasowej naczelnik Wydziału Kultury, Promocji i Sportu UM w Częstochowie Aleksander Wierny, podkreślając duchowy i ekumeniczny wymiar imprezy. O zbliżeniu religii i kultur, będącym owocem 22 lat trwania Festiwalu, napisał również abp Wacław Depo. „Międzynarodowy charakter Festiwalu oraz fakt, że w częstochowskich kościołach i salach koncertowych dotychczas zaprezentowali się wykonawcy z kilkudziesięciu krajów świata, różnych wyznań, potwierdzają, że zaiste dochodzi tu do zbliżenia do siebie kultur i religii, a przez to, i samych ludzi. I to jest najpiękniejszy owoc owej ars sacra - ocalić dziedzictwo muzyki sakralnej wielkich religii monoteistycznych. Ocalić i ożywić. Ożywić i wejść w dialog z innymi kulturami” - możemy przeczytać we wspomnianym już przesłaniu Metropolity Częstochowskiego do twórców i uczestników „Gaude Mater”.
Międzynarodowy Festiwal Muzyki Sakralnej „Gaude Mater” w Częstochowie jest obecnie największym w Polsce projektem promującym muzykę różnych religii i kultur. Sama jego tegoroczna edycja zgromadziła 1085 wykonawców z 11 krajów: Austrii, Bułgarii, Egiptu, Hiszpanii, Mołdawii, Niemiec, Norwegii, Rumunii, Ukrainy, Wielkiej Brytanii i Polski, a podczas koncertów zaprezentowana została muzyka świata chrześcijańskiego, jak też muzyka judaizmu. Festiwalowy ekumenizm ma też swój częstochowski wymiar. Od początku istnienia Festiwalu na jego potrzeby swoje wnętrze użycza kościół ewangelicko-augsburski, w którym w tym roku odbył się koncert muzyki synagogalnej - co ciekawe po raz pierwszy w historii „Gaude Mater” muzyka ta zabrzmiała w murach świątyni (poprzednie prezentacje odbywały się w Filharmonii bądź w Teatrze im. A. Mickiewicza). Trzeci rok z rzędu miejscem prezentacji muzyki cerkiewnej jest budowany kościół prawosławny pw. Ikony Częstochowskiej Matki Bożej, do którego koncerty muzyki Kościoła wschodniego przeniosły się z kościoła św. Jakuba. Obaj gospodarze świątyń przy ul. Śląskiej odnoszą się do inicjatyw organizatorów Festiwalu nie tylko ze zrozumieniem, ale i wielką życzliwością, a położone vis-ŕ-vis kościoły stają się kwintesencją festiwalowego ekumenizmu.

Nagroda Metropolity

Jednym z nurtów „Gaude Mater” jest promocja polskiej muzyki sakralnej i jej kompozytorów, w tym ukazywanie niezwykłego bogactwa muzyki kompozytorów jasnogórskich. Dorobkiem dwudziestu dwóch edycji Festiwalu jest ponad 200 polskich prawykonań. Priorytetem Festiwalu jest także wspieranie młodych twórców, a służy temu najlepiej organizowany wspólnie z warszawskim Instytutem „Musica Sacra” Międzynarodowy Konkurs Kompozytorski na utwór sakralny, w którym biorą udział młodzi kompozytorzy z całego świata. Od początku istnienia konkursu jedna z nagród fundowana jest przez Metropolitę Częstochowskiego. Tak o tej inicjatywie napisał abp Depo: „Artyści każdej epoki podejmowali w swojej twórczości tematy religijne, a chrześcijaństwo zawsze odwoływało się do ich zdolności, aby wyjaśniać przesłanie Słowa Bożego i tworzyć szczególną więź między sztuką a chrześcijańskim Objawieniem. To przyczyniało się do lepszego zrozumienia człowieka, jego autentycznego oblicza, jego prawdy. Pewnie z tej perspektywy trzeba spojrzeć, aby jeszcze bardziej docenić Festiwal także i za to, że od lat promuje młodych kompozytorów, organizując Konkurs «Musica Sacra». Jest dla mnie wielką radością, że mogę włączyć się w to dzieło po moim czcigodnym Poprzedniku Arcybiskupie Stanisławie Nowaku i fundować oraz wręczać jedną z nagród laureatom ze świadomością, że w ten sposób piszemy dalszą piękną i wzniosłą historię kościelnego mecenatu kultury”. Podczas tegorocznego Festiwalu, 3 maja, z rąk abp. Wacława Depo nagrodę w wysokości 1500 euro odebrał laureat II miejsca VIII Międzynarodowego Konkursu Kompozytorskiego „Musica Sacra” 2012 - Phillip Armstrong Cooke z Wielkiej Brytanii za utwór „O salutaris hostia”.
„Tak, jak wiele jeszcze pozostało do odkrycia ze skarbca muzyki sakralnej, tak długo Częstochowie będzie potrzebne „Gaude Mater”, aby nadal promieniować i konkurować kulturą muzyczną - bez kompleksu - z Warszawą, Wrocławiem czy Krakowem” - napisał abp Depo. Istotnie, Częstochowie potrzebne jest „Gaude Mater”, trudno bowiem dziś wyobrazić sobie nasze miasto bez Festiwalu, który nie tylko wypełnia je doskonałą muzyką, ale rozsławia jego imię daleko poza granicami kraju.