Reklama

Duchowość

Jak poznać siebie

Trudno mówić o głębokim życiu duchowym bez poznania siebie

Niedziela Ogólnopolska 8/2008, str. 12

[ TEMATY ]

psychika

A6U571N / Foter.com / CC BY

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Mistrzowie życia duchowego podkreślali, że poznanie siebie jest podstawą życia duchowego i zajmuje pierwsze miejsce w dążeniu do Boga. Bo poznanie siebie to klucz do pokory, a pokora to fundament życia duchowego.
Dobre poznanie siebie zawiera kilka cech. Po pierwsze - muszę poznać siebie takim, jakim naprawdę jestem, a nie takim, jakim chciałbym być, ani takim, jakim mnie widzą inni. Trzeba więc poznać historię swojego życia, doświadczone zranienia, krzywdy, rozeznać świat własnych emocji, pragnień, motywacji, relacji z innymi i z Bogiem. W takim poznawaniu może być pomocny codzienny rachunek sumienia (o tym - na stronach 14-15 w tekście „Kwadrans szczerości”), rozmowa z psychologiem lub terapeutą (patrz obok wywiad z Agatą Rusak), ale również przyjacielem, czy zaufaną osobą. Drugi człowiek potrafi bowiem spojrzeć z dystansu na nasze życie i zobaczyć w nim rzeczy, których być może sami nie umiemy dostrzec.
Po drugie - poznanie siebie powinno zawierać cechy zarówno pozytywne, jak i negatywne. Bo nikt nie posiada samych cech pozytywnych, ani samych negatywnych. Są one wymieszane i obok tych dobrych są, niestety, złe. W historii duchowości znamy przykłady, kiedy koncentrowano się tylko na podkreślaniu negatywnej strony ludzkiej osobowości. Niektórzy kaznodzieje chętnie i często mówili o grzechu, deprawacji człowieka, straszyli karami piekielnymi. Jeszcze do dzisiaj gdzieniegdzie takie podejście można, niestety, spotkać. Jednak dużym błędem jest koncentrowanie się tylko na pozytywnych cechach, ignorowanie negatywnych i brak uwzględniania zranienia grzechem pierworodnym.

Między światłem a ciemnością

Ludzka psychika to bogaty, dynamiczny świat, który charakteryzuje się wewnętrznym rozdarciem. W człowieku mieszkają dwie sprzeczne ze sobą siły, pragnienia, potrzeby. Każdy odczuwa w sobie dwa dążenia: ku nieskończoności i ku skończoności.
Mówi o tym także Konstytucja „Gaudium et spes”: „Zakłócenie równowagi, na które cierpi dzisiejszy świat, w istocie wiąże się z bardziej podstawowym zachwianiem równowagi, które ma miejsce w sercu ludzkim. W samym bowiem człowieku wiele elementów zwalcza się nawzajem. Będąc bowiem stworzeniem, człowiek doświadcza wielorakich ograniczeń, a z drugiej strony czuje się nieograniczony w swoich pragnieniach i powołany do wyższego życia. Przyciągany wielu ponętami, musi wciąż wybierać między nimi i wyrzekać się niektórych. Co więcej, będąc słabym i grzesznym, nierzadko czyni to, czego nie chce”.
Można więc powiedzieć, że w człowieku istnieje świat pragnień i świat ograniczeń. Świat pragnień obejmuje wyobraźnię, poszukiwania, pytania, jest nieograniczony. Świat ograniczeń dotyka przeciwnych aspektów istnienia, które nie mogą ulec zmianie, ale muszą być zaakceptowane takimi, jakimi są: rodzina, historia życia, niezmienne cechy charakteru. Człowiek, między tymi dwoma biegunami, jest nieustannie przyciągany przez dobro i zło, wezwany przez Boga, a jednocześnie pobudzany przez naturę. Zdolny do wielkich, altruistycznych czynów, jak i bardzo zainteresowany tylko sobą.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Reklama

„Ja” realne i „ja” idealne

To napięcie zostało opisane także przez psychologię. Mówi ona, że w strukturze ludzkiej osobowości można wyróżnić dwa obszary: „ja” idealne i „ja” realne.
„Ja” realne pokazuje, kim rzeczywiście i naprawdę jestem tu i teraz. Natomiast „ja” idealne wskazuje na to, kim chciałbym być. Między „ja” idealnym, a „ja” realnym istnieje napięcie, które towarzyszy nam przez całe życie. Jednocześnie z jednej strony pragniemy być wspaniali, dobrzy, idealni, a z drugiej - dążymy do zaspokojenia swoich zmysłowych pragnień i tego wszystkiego, co materialne. Powstaje konflikt, napięcie, które nieustannie nam towarzyszy. Nie wszyscy potrafią to napięcie wytrzymać. Stosują różne sztuczki i mechanizmy obronne, żeby od tego napięcia uciec.

Reklama

Jak?

Najłatwiej rozwiązać konflikt, eliminując jedną ze skonfliktowanych stron. Niektórzy więc eliminują świat ideałów („ja” idealne). Mówią, że nie warto dążyć do ideałów, bo nikomu się to jeszcze nie udało. Chętnie wskazują na ludzką grzeszność, potępiają, krytykują, osądzają. A nawet brutalnie atakują instytucje (np. Kościół), które dużo o ideałach mówią.
Inni, przeciwnie - eliminują świat konkretnej rzeczywistości („ja” realne). Uciekają w świat ideałów, nierealnych oczekiwań, których i tak nie są w stanie wcielić w życie.
A jeszcze inni wpadają ze skrajności w skrajność. Świeżo poślubiony mąż np. może idealizować swoją żonę. Uważać ją za wspaniałą pod każdym względem, niemalże bezgrzeszną, bez słabości i wad. Życie małżeńskie wydaje mu się sielanką, czymś prostym, dającym nieustające szczęście. W miarę upływu czasu taki mąż jest odzierany z tych złudzeń. Odkrywa, że żona ma wiele wad, a i małżeństwo bardziej przypomina ciężką harówkę niż sielankę. Wpada wtedy w drugą skrajność - na poziom „ja” realnego. Uważa, że nie da się realizować ideałów małżeńskich, a porozumienie ze „złą” żoną jest niemożliwe. Wpada wtedy w zgorzknienie, cynizm. A w konsekwencji opuszcza żonę, nie mogąc znieść napięcia, które w oczywisty sposób pojawiło się w życiu jego małżeństwa. Zabrakło realistycznego spojrzenia na siebie, poznania siebie.

Życie nie jest biało-czarne

Może to właśnie jest przyczyną wielu odejść, rezygnacji, zdrad. Także odejść z kapłaństwa, a nawet z Kościoła.
Napięcie między ideałami a rzeczywistością może być szansą, a nawet koniecznym warunkiem duchowego wzrostu i rozwoju. Bo jako osoby cielesne, nosimy w sobie powołanie, aby kroczyć do Boga właśnie po drodze wewnętrznego napięcia. Rezygnacja z tej drogi jest chęcią pójścia własnymi ścieżkami, na pozór łatwiejszymi. Doświadczenie napięcia nie pozwala nam na duchowy letarg, przypomina, że jest ku czemu dążyć. Czeka na nas nowa rzeczywistość, bo jesteśmy stworzeni dla nieskończoności.
Czasami jednak wolimy widzieć świat w uproszczonej optyce: białe-czarne, dobre-złe. Dziecko na początku życia tak właśnie postrzega świat: jestem cały dobry, kiedy mama się do mnie uśmiecha, albo cały zły, kiedy na mnie krzyczy. Dojrzewając, człowiek zaczyna dostrzegać, że ma w sobie trochę dobra i trochę zła i zaczyna te dwa wymiary integrować.

Reklama

Kim jestem?

Nie można dobrze usłyszeć Boga ani drugiego człowieka bez usłyszenia siebie samego. Mówią bowiem do nas nie tylko Bóg oraz inni ludzie, ale także my sami, nasz duch, psychika i ciało. Te trzy sfery osobowości cały czas wysyłają jakieś komunikaty.
Jeżeli upadnę, jadąc na nartach, i poczuję silny ból nogi, oznacza to, że stało się coś niedobrego. Zlekceważenie tego bólu i dalsza jazda mogłaby narazić mnie na ogromne kłopoty, a nawet śmierć. Ból jest więc informacją, jaką sfera fizyczna wysyła do mnie, że coś jest z nią nie tak.
Podobnie jeżeli odczuwam długotrwały lęk albo smutek. Tutaj z kolei alarmuje mnie psychika, bo z nią jest coś nie tak, ona potrzebuje pomocy. Ten alarm jest bardzo ważny, dzięki niemu wiem, co się ze mną dzieje. W sferze duchowej sytuacja jest bardziej skomplikowana: np. złe samopoczucie na modlitwie wcale nie musi oznaczać, że się źle modlę czy oddalam od Boga. Muszę jednak rozeznać, czyli właśnie usłyszeć, jak wygląda moja relacja z Bogiem. Podlega ona bowiem działaniu nie tylko „ducha dobrego”, ale i „ducha złego”, który działa bardzo podstępnie, zwodząc mnie i kusząc.
Nie da się też dobrze siebie usłyszeć bez poznania swojej osobowości i odpowiedzi na podstawowe pytanie: Kim jestem? Człowiekiem - wielu z nas od razu tak by odpowiedziało. Ale co to konkretnie znaczy? Człowiekiem, czyli kim? Odpowiedź wcale nie jest prosta. Tym bardziej dziś, kiedy jest tyle zamieszania w pojmowaniu człowieka, zacierają się role społeczne, panuje kryzys tożsamości męskiej i kobiecej. Wielu nie wie, skąd pochodzi i dokąd zmierza.
Człowiek został stworzony na obraz i podobieństwo Boga - mówi Księga Rodzaju. A wszystko, co Bóg stworzył, w tym również człowiek, było bardzo dobre. Pierwszy człowiek żył w raju, w przyjaźni ze Stwórcą. Nie cierpiał, nie chorował, nie miał nigdy umrzeć. Niestety, grzech pierworodny zburzył tę idealną rzeczywistość. Bóg powiedział wtedy do Adama: „…przeklęta niech będzie ziemia z twego powodu, w trudzie będziesz zdobywał z niej pożywienie dla siebie po wszystkie dni twego życia. Cierń i oset będzie ci ona rodziła, a przecież pokarmem twym są płody roli” (Rdz 3,17b-18).
Słowa te plastycznie wskazują, że rzeczywistość po grzechu pierworodnym nie jest idealna, ale skonfliktowana, pełna sprzeczności. Zamiast naturalnego pokarmu, jakim są płody roli, rodzi ona cierń i oset. A żeby zdobyć jakieś pożywienie, trzeba się nieźle natrudzić.

Świętość to nie doskonałość

Jednak najpoważniejszą konsekwencją grzechu pierworodnego jest zerwanie harmonii z Bogiem, który stał się dla człowieka ukryty i przestał być najwyższym, oczywistym dobrem. Człowiek woli raczej sam stawiać się na miejscu Boga, decydując o życiu i śmierci. Widać to dobrze na przykładzie argumentacji zwolenników metody zapładniania „in vitro”, o której ostatnio mówiło się bardzo wiele. Po grzechu pierworodnym nastąpiło także zaburzenie wzajemnych relacji między mężczyzną a kobietą. Nagle zobaczyli, że są nadzy, czego wcześniej zupełnie nie dostrzegali. Powstało między nimi pęknięcie i konflikt. Znamy to z codziennego życia. Żeby dojść do jakiegoś porozumienia, trzeba podjąć duży wysiłek.
Zranienie grzechem przyniosło więc opłakane skutki. Człowiek stał się podatny na zło, o czym trzeba cały czas pamiętać. Nieuwzględnianie tego, że człowiek ma naturę zranioną, skłonną do zła, jest powodem wielkich błędów w dziedzinie wychowania, polityki, działalności społecznej i obyczajów - przekonuje Katechizm Kościoła Katolickiego.
Nie można więc oczekiwać od człowieka zachowań idealnych, doskonałych, stawiać przed nim poprzeczek zbyt wysoko zawieszonych. Zbyt wiele znamy z historii przykładów tworzenia na siłę rzeczywistości idealnych, utopijnych, które zawsze kończyły się tragicznie. Świętość, do której wszyscy jesteśmy zobowiązani, nie polega na doskonałości, ale na dążeniu do niej. Nawet święty ma w sobie pewne niedoskonałości, ale są one w nim zintegrowane. Nawet święty nie mógłby powiedzieć o sobie, że jest bezgrzeszny i nigdy nie popełni żadnego grzechu.

2008-12-31 00:00

Ocena: +1 -2

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Mam dla ciebie dobrą informację!

Niedziela Ogólnopolska 45/2014, str. 48

[ TEMATY ]

psychika

psychologia

jessicahtam / photo on flickr

Świat postrzegamy tak, jak o nim myślimy. Innymi słowy - jeśli będziesz dostrzegał wszędzie wokół siebie jedynie niedociągnięcia, oszustwa, złą wolę innych ludzi, to świat będzie stawał się dla ciebie coraz mniej przyjaznym miejscem, a ty ulegniesz w końcu zniechęceniu i oddasz się poczuciu bezsensu. Jeśli założysz ciemne okulary, świat wokół wyda ci się bardziej szary. Z czasem nawet dobre rzeczy, które będą cię spotykały, przestaną mieć dla ciebie znaczenie, ponieważ nie będziesz potrafił szczerze się z nich ucieszyć. Twoje serce wypełni pesymizm.

CZYTAJ DALEJ

Pogrzeb bez Mszy św. w czasie Triduum Paschalnego

[ TEMATY ]

duszpasterstwo

pogrzeb

Eliza Bartkiewicz/episkopat.pl

Nie wolno celebrować żadnej Mszy świętej żałobnej w Wielki Czwartek - przypomina liturgista ks. Tomasz Herc. Każdego roku pojawiają się pytania i wątpliwości dotyczące sprawowania obrzędów pogrzebowych w czasie Triduum Paschalnego i oktawie Wielkanocy.

Ks. Tomasz Herc przypomniał, że w Wielki Czwartek pogrzeb odbywa się normalnie ze śpiewem. Nie wolno jednak tego dnia celebrować żadnej Mszy Świętej żałobnej. W kościele sprawuje się liturgię słowa i obrzęd ostatniego pożegnania. Nie udziela się też uczestnikom pogrzebu Komunii świętej.

CZYTAJ DALEJ

Panie! Bądź dla nas codziennym zmartwychpowstawaniem!

2024-03-28 23:44

[ TEMATY ]

rozważania

O. prof. Zdzisław Kijas

Karol Porwich/Niedziela

Chrystus zmartwychwstał, lecz każdy z wierzących musi szukać zrozumienia wielkości tej prawdy w swoim życiu i sił, których ona udziela.

Ewangelia (J 20,1 -9)

CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

iv>

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję